Seyrani Hakkındaki Arşiv Kayıtlarını Ortaya Çıkaran Hemşerimiz Hacı Osman Yıldırım'a Teşekkürler

OSMANLI NÜFUS DEFTERLERİNDE SEYRÂNÎ İLE
İLGİLİ KAYITLAR
I. Uluslararası Develi - Aşık Seyrani ve Türk Kültürü Kongresi 4-5-6 Ekim 2018
Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde Develili Âşık Seyranî ile ilgili ulaşabildiği kayıtlardan 

SEYRÂNÎ’NİN TARTIŞMALI OLAN DOĞUM TARİHİ HAKKINDA: 
Bugüne kadar Seyrânî üzerine yapılan çalışmalarda Seyrânî’nin doğum tarihi hakkında farklı
bilgiler verilmektedir. Bir kısım yazarlar 1800, 1804 ve 1807 gibi farklı tarihleri kabul etse de 1788 gibi çok farklı bir tarihi zikredenler de bulunmaktadır. Fakat bütün bunlara rağmen Seyrânî’nin 1800 tarihinde doğduğu görüşü ağırlık kazanmıştır.
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi Develi’ye ait 5 nüfus defterinde Seyrânî’nin
nüfus kaydı bulunmaktadır. Bunlardan 1831 (H. 1247) tarihli ilk defterde Seyrânî’nin yaşı hakkında bilgi bulunmamaktadır.
Diğer dört deftere bakacak olursak:
*1834 (H.1250) tarihli defterde Seyrânî’nin yaşı 27 olarak kaydedilmiştir.

*1250’den 27’yi çıkardığımızda Seyrânî’nin H.1223 (M.1808) tarihinde doğduğu
ortaya çıkmaktadır. Fakat bu sayım yapıldığında Seyrânî İstanbul’a gitmiş olup,
Develi’de bulunmamaktadır. Dolayısıyla deftere kaydedilen bu yaş mahalle muhtarı
veya imam tarafından tahminî olarak verilen bir sayıdır ki, bu da bizim için kesin
bir ölçü olamaz.

*1838 (H.1254) tarihli defterde Seyrânî’nin yaşı 35 olarak kaydedilmiştir.
1254’den 35’i çıkardığımızda Seyrânî’nin H.1219 (M.1804) tarihinde doğduğu ortaya çıkmaktadır.

*1840 (H.1256) tarihli defterde Seyrânî’nin yaşı 36 olarak kaydedilmiştir.
1256’dan 36’yı çıkardığımızda Seyrânî’nin H.1220 (M.1805) tarihinde doğduğu
ortaya çıkmaktadır.

*1844 (H.1260) tarihli defterde Seyrânî’nin yaşı 40 olarak kaydedilmiştir.
1260’dan 40’ı çıkardığımızda Seyrânî’nin H.1220 (M.1805) tarihinde doğduğu ortaya çıkmaktadır.

SONUÇ OLARAK; Seyrânî’nin İstanbul’da bulunması sebebiyle bizzat bulunmadığı 1834 (H.1250) tarihli defterdeki bilgiyi hariç tutarsak, diğer 3 defterin
birinde Seyrânî’nin 1804 (H.1219), diğer ikisinde ise 1805 (H.1220) tarihinde
doğduğu bilgisine ulaşılmaktadır. Bu da bizi, bugüne kadar verilen (1800, 1804 ve
1807) gibi farklı doğum tarihleri içerisinde 1804-1805 tarihinin daha doğru olduğu
kanaatine ulaştırmaktadır

SEYRÂNÎ “FUKARADAN” TÂBİRİ İLE VASIFLANDIRILMIŞ OLUP; BU KELİME BİZİM BİLDİĞİMİZ ANLAMDA “FAKİR” ANLAMINDA OLMAYIP TASAVVUF TERMİNOLOJİSİNDEKİ “DERVİŞ” ANLAMINDA KULLANILMIŞTIR.
*1834 tarihli defterdeki kayda göre Seyrânî, Peygamber Efendimiz (s.a.v.)’in pâk soyundan gelmekte olup, kendisi bir Seyyid’dir. Defterde “es-Seyyid MEHMED EFENDİ ibni Cafer Efendi” olarak kaydedilmiştir.

*- Sayımlardaki “Mehmed” veya “Mehmed Efendi” olarak kaydedilen Seyrânî ilk defa 1840 sayımında “MEHMED SEYRÂNΔ olarak zikredilmektedir. Yine bu defterde Seyrânî “Fukaradan” Tâbiri İle Vasıflandırılmış Olup; Bu Kelime Bizim Bildiğimiz Anlamda “Fakir” Anlamında Olmayıp Tasavvuf Terminolojisindeki “Derviş” Anlamında Kullanılmıştır.

*- 1834 tarihli defterdeki “İmâm-ı Mescid-i Oruza”, 1838 tarihli defterdeki
“İmâm-ı mescid-i mahalle” ve 1844 tarihli defterdeki “İmâm SEYRÂNÎ EFENDİ” ve “Bâ-berat imâm-ı câmi-i şerîf” ifadelerinden Seyrânî’nin resmî olarak Oruza Mescidi’nin imamlığı görevini yürüttüğü görülmektedir.
Öyleyse şunu rahatlıkla ifade edebiliriz ki; Seyrânî, Peygamberimiz (s.a.v.)’in
pâk soyundan gelen bir Seyyid, beratla görevlendirilmiş bir câmi imamı ve Ehl-i
Sünnet’e mensup ihlâslı bir Müslümandır.

*- 1834 tarihli defterden, Seyrânî’nin 17 Rebîu’l-evvel 1248 (13 Eylül 1832)
tarihinde İstanbul’a gittiğini öğreniyoruz.
TEŞEKKÜRLER HACI OSMAN YILDIRIM BEY VE EKİBİNE 

HACI OSMAN YILDIRIM’IN ÖZGEÇMİŞİ
Develi-Sarıkaya Köyünden HACI OSMAN YILDIRIM. 
1959'un Ramazan'ında doğdu. 
Ankara'da devam eden üniversite eğitiminden sonra 1986-87 yıllarında Muş Lisesi'nde iki dönem öğretmenlik yaptı. 1987 yılında giriş imtihanını kazandığım Başbakanlık Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı'na uzman yardımcısı olarak girdim ve emekli olduğum 2020 Ağustosu'na kadar burada görev yaptı. 
Arşiv'de görev yaptığı yıllarda Yayın Grubu'ndaki ekibiyle ellinin üzerinde eserin hazırlanıp yayınlanmasında görev aldı. Ayrıca  "Beşiktaşlı Şeyh Yahya Efendi ve Üveysilik", "1834 Develi Nüfus Defteri", "Develi Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Karar Defteri", "1922-24 yılları arası Develi Kadısı'nın Nikâh İzinnâme Defteri"  (3619 Numaralı Develi Şerʻiyye Sicili) adlı eserleri hazırladı. 

Derleyen Nezir Ötegen