Gün Yüzüne Çıkan Kaniş Efsanesi İle İlgili Tarihi Gerçekler ve Develi
21 Haziran 2021 - 20:16
Akarsu zengini Mısırlılar, Mezopotamyalılar, Hurriler ve Kafkasyalılar ırmaklara çocuk bırakma motifini pek severler ve ülkeleri bu türün çeşitli ürünleriyle dolar taşardı. otuz çocuklu kraliçe efsanesi 1970’li yılların ortalarında Boğazköy kazılarında ilk kez bulununca büyük heyecan yaratmış, aynı zamanda olmadık spekülasyonlara konu olmuştu. (A.Ünal 2020 Mitoloji Kitabı)
Efsaneye göre, Kültepeyle eşit olan Kaniş-Neşa kraliçesi bir batında doğurduğu otuz erkek çocuğunu metinde adı zikredilmeyen bir ırmağa atmıştır. Irmak çocukları Zalpa Ülkesi’ne götürmüştür. Uzun yıllar bu ırmağın Kaneş’e en yakın akarsu Kızılırmak olduğuna inanıldı ve Zalpa boş yere Bafra Ovası’ndaki İkiztepe’de arandı durdu. İlk kez Prof. Dr.Ahmet Ünal, efsanenin Hurri kökenine işaret etti ve Hurri kültürünün Karadeniz sahillerine kadar yayılmadığına dikkat çekerek Armağın Kaneş’e yakın başka bir akarsu olduğunu yazdı. Bu da, Tomarza ile Develi arasındaki yerlerden akan Zamantı ırmağıdır ((Ünal,2003: 69; Ünal, 2002: 121)..
Çocukların ırmağa atıldığı bölgenin tam ortasında yer alan Develi, Fraktin, Tasçı Irmağı vs.'nin, bölgemizin o dönemdeki tarihi ve kültürel önemi hakkında değerli ip uçları veriyor. Develi ve civarı Hurri dünyasının tam içindedir. Bu bölgede yasayan insanların günümüzden iki bin yıl evvel böylesi efsanelerde beslenmiş olmaları hakikaten çok ilginçtir.
1970 yılında Boğazköy’de, Hitit başkenti Hattuša’da (Hattuşaş) yapılan kazılarda Eski Hitit Krallığı Dönemi’nden günümüze oldukça ilginç bir tablet ulaşmıştır. Birer yıl arayla otuz erkek ve kız çocuk doğuran Kaniş kraliçesinin öyküsü. Tablet, bir yüzünde mitolojik diğer yüzünde ise tarihsel olayların kayda geçtiği bir eserdir.
Cesaret isteyen ve çoğu insanın gönülsüzce ve diş gıcırdatarak da olsa kabul etmek zorunda kaldığı bu yürekli görüşün sahibi Ahmet Ünal olmuştur.
Ahmet Ünal, Münih Üniversitesi Hititoloji Bölüm Başkanlığı ile Çorum Hitit Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Öğretim Üyesi ve Hitit Uygarlığı Uygulama ve Araştırma Merkez Müdürlüğü görevi yanında uzun yıllar Ankara, Konya, Münih, Bern, Antalya ve Chicago Üniversitelerinde öğretim üyeliği görevinde bulunan Prof. Dr. Ahmet Ünal, Hititler ve Eski Anadolu Halklarında Mit, Efsane, Destan ve Masallar. İçerik, Köken, İlişki ve Kültürler arası Etkileşimler (Bilgin Kültür Sanat Anakara 2020); Puduhepa kitabi: Ahmet Ünal, Eskiçağ Anadolu Toplumlarında Kadın. Anayanlı Bir Hitit Kraliçesi Puduhepa ve Zamanı (Ankara 2014). Eserlerinde bu konuya geniş yer vermiştir.
Ünal’ın çalışmalarından hareketle Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalından Ezgigül Doğan Eski Yakındoğu'da Nehirler çalışmasında konuyu tekrar ele almıştır. (s.39)
Ezgigül Doğan’ın Prof. Dr. Ahmet Ünal’ın eserlerinden yaptığı alıntıya göre; Hitit tarihinde 30 erkek, sonra da 30 kız çocuğu dünyaya getirerek erkek çocukları nehre attıran Kaniş-Nesa kraliçesi efsanesinin önemli bir yeri vardır. Efsanenin kökeni, Anadolu’da yaşamış olan Amazonlara geri gider (Ünal, Amazonlarin Eski Anadolu Kökenleri Hakkında Yeni Kaynak ve Gözlemler, Cedrus 1 (2013) 21 32; Ünal, Puduhepa 2014; Ünal, Eski Anadolu Mitleri 2020). Çoğunlukla Kızılırmak’ın Kaneş‟e en çok yaklaştığı Çok göz köprüsü yakınlarında ırmağa bırakıldığı ileri sürülmüştür.
Ancak; Prof. Dr. Ahmet Ünal bu görüşte değildir. Ünal, bu konuda Ceyhan ve Seyhan nehirlerinin yukarı kollarından biri olan Zamantı (Taşçı Irmağı)yı önermektedir
Zamantı Suyu, her geçtiği muhitte farklı isimlerle anılır. zaman zaman Taşçı ve Fraktin, suları bulanık olduğu için Kızılırmak olur. Efsaneye göre çocukların Tomarza ile Develi arasında bir yerlerde bu ırmağa bırakılmış olmaları mümkündür.
Bu durumun Kuzey Anadolu ve Karadeniz sahilleriyle bir ilgisi yoktur. Kaneş kraliçesinin çocuklarının kurtarılıp büyütüldüğü topraklar buralar yani Seyhan- Ceyhan deltasıdır, Kizzuvatna‟dır (Ünal, 2002: 121-123)
Kaneş Kraliçesi Efsanesinin çevirisi ise şu şekildedir: “Kaniş kraliçesi)bir defada 30 oğlan doğurdu. O şöyle (dedi): “Ne biçim yaratıklar doğurdum”. Sandıkları zift ile sıvadı ve oğullarını içine koydu. Onları ırmağa bıraktı. Irmak onları Zalpuwa (Zalpa) ülkesinde denize götürdü. Aradan yıllar geçince, kraliçe tekrar bir defada 30 kız çocuğu doğurdu. Onları kendisi büyüttü. Zamanla Oğlan çocukları tekrar Nesa‟ya dönerler. Efsane böyle devam eder.
Ancak Hititler dönemi ile ilgili olan bu efsanenin Develimiz açısından da önemi büyüktür. Bizler araştırıp sahiplenmediğimiz için başka bölgeler sahiplenmektedirler. Yıllarını bu araştırmalara vermiş olan değerli Hocamız Prof. Dr.Ahmet Ünal’a katkılarından dolayı teşekkür ediyorum.
Nezir Ötegen
Efsaneye göre, Kültepeyle eşit olan Kaniş-Neşa kraliçesi bir batında doğurduğu otuz erkek çocuğunu metinde adı zikredilmeyen bir ırmağa atmıştır. Irmak çocukları Zalpa Ülkesi’ne götürmüştür. Uzun yıllar bu ırmağın Kaneş’e en yakın akarsu Kızılırmak olduğuna inanıldı ve Zalpa boş yere Bafra Ovası’ndaki İkiztepe’de arandı durdu. İlk kez Prof. Dr.Ahmet Ünal, efsanenin Hurri kökenine işaret etti ve Hurri kültürünün Karadeniz sahillerine kadar yayılmadığına dikkat çekerek Armağın Kaneş’e yakın başka bir akarsu olduğunu yazdı. Bu da, Tomarza ile Develi arasındaki yerlerden akan Zamantı ırmağıdır ((Ünal,2003: 69; Ünal, 2002: 121)..
Çocukların ırmağa atıldığı bölgenin tam ortasında yer alan Develi, Fraktin, Tasçı Irmağı vs.'nin, bölgemizin o dönemdeki tarihi ve kültürel önemi hakkında değerli ip uçları veriyor. Develi ve civarı Hurri dünyasının tam içindedir. Bu bölgede yasayan insanların günümüzden iki bin yıl evvel böylesi efsanelerde beslenmiş olmaları hakikaten çok ilginçtir.
1970 yılında Boğazköy’de, Hitit başkenti Hattuša’da (Hattuşaş) yapılan kazılarda Eski Hitit Krallığı Dönemi’nden günümüze oldukça ilginç bir tablet ulaşmıştır. Birer yıl arayla otuz erkek ve kız çocuk doğuran Kaniş kraliçesinin öyküsü. Tablet, bir yüzünde mitolojik diğer yüzünde ise tarihsel olayların kayda geçtiği bir eserdir.
Cesaret isteyen ve çoğu insanın gönülsüzce ve diş gıcırdatarak da olsa kabul etmek zorunda kaldığı bu yürekli görüşün sahibi Ahmet Ünal olmuştur.
Ahmet Ünal, Münih Üniversitesi Hititoloji Bölüm Başkanlığı ile Çorum Hitit Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Öğretim Üyesi ve Hitit Uygarlığı Uygulama ve Araştırma Merkez Müdürlüğü görevi yanında uzun yıllar Ankara, Konya, Münih, Bern, Antalya ve Chicago Üniversitelerinde öğretim üyeliği görevinde bulunan Prof. Dr. Ahmet Ünal, Hititler ve Eski Anadolu Halklarında Mit, Efsane, Destan ve Masallar. İçerik, Köken, İlişki ve Kültürler arası Etkileşimler (Bilgin Kültür Sanat Anakara 2020); Puduhepa kitabi: Ahmet Ünal, Eskiçağ Anadolu Toplumlarında Kadın. Anayanlı Bir Hitit Kraliçesi Puduhepa ve Zamanı (Ankara 2014). Eserlerinde bu konuya geniş yer vermiştir.
Ünal’ın çalışmalarından hareketle Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalından Ezgigül Doğan Eski Yakındoğu'da Nehirler çalışmasında konuyu tekrar ele almıştır. (s.39)
Ezgigül Doğan’ın Prof. Dr. Ahmet Ünal’ın eserlerinden yaptığı alıntıya göre; Hitit tarihinde 30 erkek, sonra da 30 kız çocuğu dünyaya getirerek erkek çocukları nehre attıran Kaniş-Nesa kraliçesi efsanesinin önemli bir yeri vardır. Efsanenin kökeni, Anadolu’da yaşamış olan Amazonlara geri gider (Ünal, Amazonlarin Eski Anadolu Kökenleri Hakkında Yeni Kaynak ve Gözlemler, Cedrus 1 (2013) 21 32; Ünal, Puduhepa 2014; Ünal, Eski Anadolu Mitleri 2020). Çoğunlukla Kızılırmak’ın Kaneş‟e en çok yaklaştığı Çok göz köprüsü yakınlarında ırmağa bırakıldığı ileri sürülmüştür.
Ancak; Prof. Dr. Ahmet Ünal bu görüşte değildir. Ünal, bu konuda Ceyhan ve Seyhan nehirlerinin yukarı kollarından biri olan Zamantı (Taşçı Irmağı)yı önermektedir
Zamantı Suyu, her geçtiği muhitte farklı isimlerle anılır. zaman zaman Taşçı ve Fraktin, suları bulanık olduğu için Kızılırmak olur. Efsaneye göre çocukların Tomarza ile Develi arasında bir yerlerde bu ırmağa bırakılmış olmaları mümkündür.
Bu durumun Kuzey Anadolu ve Karadeniz sahilleriyle bir ilgisi yoktur. Kaneş kraliçesinin çocuklarının kurtarılıp büyütüldüğü topraklar buralar yani Seyhan- Ceyhan deltasıdır, Kizzuvatna‟dır (Ünal, 2002: 121-123)
Kaneş Kraliçesi Efsanesinin çevirisi ise şu şekildedir: “Kaniş kraliçesi)bir defada 30 oğlan doğurdu. O şöyle (dedi): “Ne biçim yaratıklar doğurdum”. Sandıkları zift ile sıvadı ve oğullarını içine koydu. Onları ırmağa bıraktı. Irmak onları Zalpuwa (Zalpa) ülkesinde denize götürdü. Aradan yıllar geçince, kraliçe tekrar bir defada 30 kız çocuğu doğurdu. Onları kendisi büyüttü. Zamanla Oğlan çocukları tekrar Nesa‟ya dönerler. Efsane böyle devam eder.
Ancak Hititler dönemi ile ilgili olan bu efsanenin Develimiz açısından da önemi büyüktür. Bizler araştırıp sahiplenmediğimiz için başka bölgeler sahiplenmektedirler. Yıllarını bu araştırmalara vermiş olan değerli Hocamız Prof. Dr.Ahmet Ünal’a katkılarından dolayı teşekkür ediyorum.
Nezir Ötegen
YORUMLAR