Gacer Buğdayında 15 Yıllık Mücadele Tescil Getirdi
29 Haziran 2022 - 23:04
GACER BUĞDAYINDA 15 YILLIK MÜCADELE TESCİL GETİRDİ
DEVELİ, ATA TOHUMUNA DA SAHİP ÇIKTI
DEVELİ BELEDİYESİ VE KAYSERİ ÜNİVERSİTESİ ORTAK COĞRAFİ İŞARET BAŞVURUSU "DEVELİ GACERİ' İSMİYLE TESCİL EDİLDİ.
“PİRİNCİ BIRAK GACERE BAK” SLOGANIYLA BAŞLAYAN 15 YILLIK SERÜVEN PİRİNCE VE FABRİKASYON BULGURA ALTERNATİF ÜRÜN OLAN GACER, COĞRAFİ İŞARET OLARAK “DEVELİ GACERİ” İSMİ İLE TÜRK PATENT ENSTİTÜSÜ TARAFINDAN TESCİLLENDİ.
TÜRKİYE'DEKİ TEK ATA TOHUMU MERKEZİ KAYSERİ ÜNİVERSİTESİ BÜNYESİNDE DEVELİYE KURULDU
ATALIK TOHUMLARIMIZ BU COĞRAFYANIN KÜLTÜR MİRASIDIR.
Develi yöresinde sayılı çiftçiler tarafından yetiştirilen kavuzlu buğdayımız Gacer buğdayı için Develi Belediyesi ve Kayseri Üniversitesi ortaklığında yapılan Coğrafi İşaret başvurusu "Develi Gaceri' ismiyle 22 Haziran 2022 tarihinde 1155 numara ile Mahreç işareti olarak tescil edildi.
Yüzyıllarca yöre çiftçisi tarafından ekilen ve harmanlarda başaklarından ayrılıp el değirmenlerinde kapçıkları ayrılarak sofraların baş tacı olan gacer son zamanlarda üretim aşamasındaki zahmet dolayısıyla ekimi azalmış olmasına rağmen yine de Develi köylerinde ekimi yapılmaktaydı.
2008 yılında Pirinç üretiminde oluşan sorunlar neticesinde Develi Belediyesi tarafından yöresel ata tohumları ve lezzetler araştırması esnasında ilk olarak İl Genel Meclis Üyesi Fehmi Çetinkaya’nın aracılığı ile Gacer üreticisi Kale köyü halkından Cuma Özmen bu bitkinin ekimini yıllardan beri yaptığını evlerinde hiç pirinç kullanmadıklarını beyan etti.
Daha sonra yapılan araştırmalarda Epçe Köyünden Doğan Özdemir gacer üretimini dededen toruna üretim ve pazarlamasını yaptığını öğrenerek ziyaret ettik. Doğan Özdemir’in azmi ve Eşi Hatice Özdemir’in gacerli yemek lezzetlerinin gastronomiye katkılarıyla Gacer üretimini geliştirerek devam ettirdiler.
GACER ÜRETİM SÜRECİ
Develi’nin Epçe Köyü’nde yaşayan Doğan Özdemir, 13 yaşından itibaren dedesi ve babasıyla beraber Gacer ekmeye devam ederek Gacer üretimini bugün 350 dönüme kadar çıkardı.
Özdemir ailesi, hasattan sonra kurumaya bırakılan Gacer’i, taş ve yabancı maddelerden arınması için Karapatostan daha sonra da kabuk ve saplarından ayrılması için çekme makinesinden geçiriyorlar.
1. sınıf bulgura ulaşabilmek içinse dokuz ayrı elekten eleme işlemi gerçekleştiriyorlar. Gerçekten zahmetli bir iş. Gacer ununu öğütmek için ise taş değirmen kullanıyorlar.
Kayseri Develi’de pirinç ve bulgurun yerine kullanılan, hiçbir kimyasal kullanılmadan üretimi yapılan ‘Gacer’ buğdayından; pilav, çorba, horoz dolması, köfte; unundan ekmek ve kek; nişastasından ise helva, dolaz yapılıyor. Bu coğrafyanın kültür mirası atalık tohumlarımıza herkesin sahip çıkması gerek.
GACER EKMEĞİNİN İLK TANITIMI
Develi İlçesinde, Gacer sofrası ve Gacer ekmeğinin tanıtım gününde Develi Kaymakamı Enver Ünlü(Şimdi Giresun Valisi), Belediye Başkanı Recep Özkan, İl Genel Meclis Üyeleri, E. Ünv. Seyrani Ziraat fakültesi öğretim Üyeleri, Gıda Tarım İlçe Müdürü Murat Hodul, Develi Turizm Odaklı Kalkınma Projesini hazırlayan OYKA Gurubu Akademisyenleri ve Gıda Mühendislerinin de katılımıyla Epçe Köyünde Gacer Ekmeğinin tanıtımı yapıldı.
İLK BİLİMSEL KATKI DOÇ.DR. SANCAR BULUTTAN GELDİ.
2010 yılında ERÜ Seyrani Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Öğretim üyesi olan Yrd. Doç. Dr. Sancar Bulut, masasında bulduğu gacer tohumunun kendisine ne olduğunun sorulmasıyla başladığını ve nihayetinde tescile kadar sonuç alındığını bildirdi.
Bulut; Gacer’in sofraya gelişindeki aşamalara dikkat çekerek, Bulgur yapılırken haşlanmış buğdayı değirmende öğüttükten sonrasında bulgur yapılarak sofraya geldiğini, Pirinç’in de kavuzlu yaprakları işlenerek fabrikasyon aşamaları sonrası sofraya geldiğini Gacer’in ise harman sonrası doğrudan tencereye girmesi hiçbir prosese ihtiyacın olmadığına dikkat çekti.
Şuan Kayseri Üniversitesi Safiye Çıkrıkçıoğlu Meslek Yüksek Okulunda Organik Tarım Programında olan ve bu günlerde “3.Uluslararası Develi - Aşık Seyrani ve Türk Kültürü Kongresinde Develi Gaceri hakkında davetli konuşma yapacak olan Doç. Dr. Sancar BULUT Develi gaceri hakkında; Çağımızda teknolojik gelişmelere bağlı olarak bitki genetiğindeki birtakım bozulmalar gıda güvenliğini ve insan sağlığını da olumsuz etkilemektedir. İçerisinde bulunduğumuz global ekonomik kriz, savaş ve pandemi koşulları gibi dönemlerde temel besin kaynağımız olan ekmeğin ham maddesini oluşturan buğday üretimi ve ticaretinin ne denli önemli olduğunu bir kez daha ortaya çıkarmıştır. Tarım alanı her geçen gün azalmasına karşılık marjinal alanlarda (verimsiz toprak şartlarında) yetişebilmesi, kurağa dayanıklı olması, yüksek besin değeri olması ve organik tarıma uygunluğundan dolayı Gacer gibi antik buğdaylara ilgi giderek artmaktadır. Günümüzde geleneksel olarak kurak bölgelerde İtalya, İspanya, Türkiye, Avusturya ve Çek Cumhuriyetinde yetiştirilmektedir. Ülkemizde ise Kastamonu, Sinop, Kars ve Kayseri ilinde sadece Develi ilçesinde sayılı çiftçi tarafından hala yetiştirilmekte olduğunu ifade etti.
Bu buğday türünün Türkçe bilimsel adı kavuzlu buğday Latincesi Triticum turgidum L. var. dicoccum, İngilizcesi ise emmer wheat’tir. Tohumların kavuzlu olması ekimini ve doğrudan sofrada kullanımını biraz olsun zorlaştırmaktadır. Bu nedenle üreticiler tarafından kullanımı her geçen gün azalmıştır. Gacer harmanlanıp kavuzları uzaklaştırıldıktan sonra işlenmiş bulgura ve pirince alternatif olabilecek kullanım alanına sahiptir. Sofralık bulgurun ve pirincin son ürün haline gelmesi için birçok fabrikasyon işleminden geçmesi gerekirken, Gacer tohumlarının sadece kavuzlarından hasat esnasında ya da sonrasında ayrılarak doğrudan kullanılabileceğini belirten Doç. Dr. Sancar BULUT yüksek kalitede protein, nişasta ve mineral içeriğe sahip, genetiği değiştirilmemiş, organik tarıma çok uygun bir ata tohumu olan Develi Gacerinin kullanımının yörede tekrar yaygınlaştırılması ve bu lezzetin Anadolu mutfaklarına yeniden inebilmesi gerektiğini belirterek. Çağımızın önemli hastalıklarından olan kalp rahatsızlıkları, kolon kanseri ve obezite gibi rahatsızlıklara iyi geldiği bilimsel çalışmalarla ortaya konmuş olan bu buğdayların zengin lif içeriğinden dolayı diyetlerde de rahatlıkla kullanılabileceğini vurguladı.
Bu araştırmaları bilimsel olarak desteklemek için yüksek lisans çalışması yaptırarak, Gacerin gübre ve ekim sıklığına olan tepkileri belirlendi. Arazi çalışmalarından elde edilen bilgiler doğrultusunda ulusal ve uluslararası camiada bilimsel toplantılara katılarak gacer hakkında bildiriler sunuldu ve indeksli dergilere giren yayınlar yapıldı.
Bu arada yerelde Develi Belediye Başkanı Mehmet Cabbar tarafından üreticilerin işlerinin kolaylaştırılması için geleneksel yöntemle yapılan temizleme tesisi güçlendirildi. Gacer ekmeğine duyulan ilgiyle Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kent Ekmek fabrikalarında 2020 yılı aralık ayından itibaren Develi Gacer Ekmeği’ni üretmeye başladı.
Oran Kalkınma Ajansı desteği ile yapılan proje ile Develideki başta kadın üreticiler olmak üzere elde edilecek gacer ürünlerinin satışının yapılacağı sataş merkezi kurulum aşamasına geldi.
SONUÇ: Tabi tüm bu güzelliklere sahip ürünün yöremiz adına tescili ile ürün miktarının artırılması önemli hale gelmiştir. Genetiğini değiştirmeden bu haliyle üretiminin devam ettirilmesi ve yüksek miktarda üretilecek ürünlerin kavuzlarından ayıklanması için, yüksek kapasiteye sahip modern tesis kurulması gerekmektedir. Bu tesisle başta temizleme eleme olmak üzere ürün tasnifi (iri, orta ve tam boy gacer tanesi, gacer unu) yapılmasına ve belirli ebatlarda paketlenecek ürünlerin yine yöresel markasıyla pazarlanmasına ve bölgesel kalkınmaya hizmet etmiş olunacak ve ülke genelinde sağlıklı organik gıdaya gönül veren yeşil tüketicilere bu ürünlerden tüketme fırsatı sağlanmış olacaktır
Kayseri Üniversitemizin bilimsel katkıları çok önemli bir gelişme olup Ata tohumunu sahiplenme, yaşatma, gastronomiye katkı ve kayserinin tescilli coğrafi işareti olan ürünler bakımından bu tescil çok önemlidir. Bu tescille koruma altına alınan Gacer buğday türü tarımının yörede yaygınlaştırılmasını beklediklerini kaydetti ve bu buğday türünden elde edilen ürünün sadece ’Develi Gacer Ekmeği’ ile kalmayacağını ve çeşitlendirileceğini belirten Kayseri Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Kurtuluş Karamustafa’ya, Kayseri Büyükşehir Belediye Başkanı Dr. Memduh Büyükkılıç’a, Develi Belediye Başkanı Mehmet Cabbar’a, TRT Kurumuna ve TRT Bölge Müdürü Necmettin Çuhadaroğluna, Anadolu Ajansı, İhlas Haber Ajansı, DHA, TV Kayseri, TV1, Yerel Gazete ve Dergi yöneticilerine bu süreç içerisinde emeği geçen katkısı olan herkese teşekkür ederiz.
Derleyen Nezir Ötegen
DEVELİ, ATA TOHUMUNA DA SAHİP ÇIKTI
DEVELİ BELEDİYESİ VE KAYSERİ ÜNİVERSİTESİ ORTAK COĞRAFİ İŞARET BAŞVURUSU "DEVELİ GACERİ' İSMİYLE TESCİL EDİLDİ.
“PİRİNCİ BIRAK GACERE BAK” SLOGANIYLA BAŞLAYAN 15 YILLIK SERÜVEN PİRİNCE VE FABRİKASYON BULGURA ALTERNATİF ÜRÜN OLAN GACER, COĞRAFİ İŞARET OLARAK “DEVELİ GACERİ” İSMİ İLE TÜRK PATENT ENSTİTÜSÜ TARAFINDAN TESCİLLENDİ.
TÜRKİYE'DEKİ TEK ATA TOHUMU MERKEZİ KAYSERİ ÜNİVERSİTESİ BÜNYESİNDE DEVELİYE KURULDU
ATALIK TOHUMLARIMIZ BU COĞRAFYANIN KÜLTÜR MİRASIDIR.
Develi yöresinde sayılı çiftçiler tarafından yetiştirilen kavuzlu buğdayımız Gacer buğdayı için Develi Belediyesi ve Kayseri Üniversitesi ortaklığında yapılan Coğrafi İşaret başvurusu "Develi Gaceri' ismiyle 22 Haziran 2022 tarihinde 1155 numara ile Mahreç işareti olarak tescil edildi.
Yüzyıllarca yöre çiftçisi tarafından ekilen ve harmanlarda başaklarından ayrılıp el değirmenlerinde kapçıkları ayrılarak sofraların baş tacı olan gacer son zamanlarda üretim aşamasındaki zahmet dolayısıyla ekimi azalmış olmasına rağmen yine de Develi köylerinde ekimi yapılmaktaydı.
2008 yılında Pirinç üretiminde oluşan sorunlar neticesinde Develi Belediyesi tarafından yöresel ata tohumları ve lezzetler araştırması esnasında ilk olarak İl Genel Meclis Üyesi Fehmi Çetinkaya’nın aracılığı ile Gacer üreticisi Kale köyü halkından Cuma Özmen bu bitkinin ekimini yıllardan beri yaptığını evlerinde hiç pirinç kullanmadıklarını beyan etti.
Daha sonra yapılan araştırmalarda Epçe Köyünden Doğan Özdemir gacer üretimini dededen toruna üretim ve pazarlamasını yaptığını öğrenerek ziyaret ettik. Doğan Özdemir’in azmi ve Eşi Hatice Özdemir’in gacerli yemek lezzetlerinin gastronomiye katkılarıyla Gacer üretimini geliştirerek devam ettirdiler.
GACER ÜRETİM SÜRECİ
Develi’nin Epçe Köyü’nde yaşayan Doğan Özdemir, 13 yaşından itibaren dedesi ve babasıyla beraber Gacer ekmeye devam ederek Gacer üretimini bugün 350 dönüme kadar çıkardı.
Özdemir ailesi, hasattan sonra kurumaya bırakılan Gacer’i, taş ve yabancı maddelerden arınması için Karapatostan daha sonra da kabuk ve saplarından ayrılması için çekme makinesinden geçiriyorlar.
1. sınıf bulgura ulaşabilmek içinse dokuz ayrı elekten eleme işlemi gerçekleştiriyorlar. Gerçekten zahmetli bir iş. Gacer ununu öğütmek için ise taş değirmen kullanıyorlar.
Kayseri Develi’de pirinç ve bulgurun yerine kullanılan, hiçbir kimyasal kullanılmadan üretimi yapılan ‘Gacer’ buğdayından; pilav, çorba, horoz dolması, köfte; unundan ekmek ve kek; nişastasından ise helva, dolaz yapılıyor. Bu coğrafyanın kültür mirası atalık tohumlarımıza herkesin sahip çıkması gerek.
GACER EKMEĞİNİN İLK TANITIMI
Develi İlçesinde, Gacer sofrası ve Gacer ekmeğinin tanıtım gününde Develi Kaymakamı Enver Ünlü(Şimdi Giresun Valisi), Belediye Başkanı Recep Özkan, İl Genel Meclis Üyeleri, E. Ünv. Seyrani Ziraat fakültesi öğretim Üyeleri, Gıda Tarım İlçe Müdürü Murat Hodul, Develi Turizm Odaklı Kalkınma Projesini hazırlayan OYKA Gurubu Akademisyenleri ve Gıda Mühendislerinin de katılımıyla Epçe Köyünde Gacer Ekmeğinin tanıtımı yapıldı.
İLK BİLİMSEL KATKI DOÇ.DR. SANCAR BULUTTAN GELDİ.
2010 yılında ERÜ Seyrani Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Öğretim üyesi olan Yrd. Doç. Dr. Sancar Bulut, masasında bulduğu gacer tohumunun kendisine ne olduğunun sorulmasıyla başladığını ve nihayetinde tescile kadar sonuç alındığını bildirdi.
Bulut; Gacer’in sofraya gelişindeki aşamalara dikkat çekerek, Bulgur yapılırken haşlanmış buğdayı değirmende öğüttükten sonrasında bulgur yapılarak sofraya geldiğini, Pirinç’in de kavuzlu yaprakları işlenerek fabrikasyon aşamaları sonrası sofraya geldiğini Gacer’in ise harman sonrası doğrudan tencereye girmesi hiçbir prosese ihtiyacın olmadığına dikkat çekti.
Şuan Kayseri Üniversitesi Safiye Çıkrıkçıoğlu Meslek Yüksek Okulunda Organik Tarım Programında olan ve bu günlerde “3.Uluslararası Develi - Aşık Seyrani ve Türk Kültürü Kongresinde Develi Gaceri hakkında davetli konuşma yapacak olan Doç. Dr. Sancar BULUT Develi gaceri hakkında; Çağımızda teknolojik gelişmelere bağlı olarak bitki genetiğindeki birtakım bozulmalar gıda güvenliğini ve insan sağlığını da olumsuz etkilemektedir. İçerisinde bulunduğumuz global ekonomik kriz, savaş ve pandemi koşulları gibi dönemlerde temel besin kaynağımız olan ekmeğin ham maddesini oluşturan buğday üretimi ve ticaretinin ne denli önemli olduğunu bir kez daha ortaya çıkarmıştır. Tarım alanı her geçen gün azalmasına karşılık marjinal alanlarda (verimsiz toprak şartlarında) yetişebilmesi, kurağa dayanıklı olması, yüksek besin değeri olması ve organik tarıma uygunluğundan dolayı Gacer gibi antik buğdaylara ilgi giderek artmaktadır. Günümüzde geleneksel olarak kurak bölgelerde İtalya, İspanya, Türkiye, Avusturya ve Çek Cumhuriyetinde yetiştirilmektedir. Ülkemizde ise Kastamonu, Sinop, Kars ve Kayseri ilinde sadece Develi ilçesinde sayılı çiftçi tarafından hala yetiştirilmekte olduğunu ifade etti.
Bu buğday türünün Türkçe bilimsel adı kavuzlu buğday Latincesi Triticum turgidum L. var. dicoccum, İngilizcesi ise emmer wheat’tir. Tohumların kavuzlu olması ekimini ve doğrudan sofrada kullanımını biraz olsun zorlaştırmaktadır. Bu nedenle üreticiler tarafından kullanımı her geçen gün azalmıştır. Gacer harmanlanıp kavuzları uzaklaştırıldıktan sonra işlenmiş bulgura ve pirince alternatif olabilecek kullanım alanına sahiptir. Sofralık bulgurun ve pirincin son ürün haline gelmesi için birçok fabrikasyon işleminden geçmesi gerekirken, Gacer tohumlarının sadece kavuzlarından hasat esnasında ya da sonrasında ayrılarak doğrudan kullanılabileceğini belirten Doç. Dr. Sancar BULUT yüksek kalitede protein, nişasta ve mineral içeriğe sahip, genetiği değiştirilmemiş, organik tarıma çok uygun bir ata tohumu olan Develi Gacerinin kullanımının yörede tekrar yaygınlaştırılması ve bu lezzetin Anadolu mutfaklarına yeniden inebilmesi gerektiğini belirterek. Çağımızın önemli hastalıklarından olan kalp rahatsızlıkları, kolon kanseri ve obezite gibi rahatsızlıklara iyi geldiği bilimsel çalışmalarla ortaya konmuş olan bu buğdayların zengin lif içeriğinden dolayı diyetlerde de rahatlıkla kullanılabileceğini vurguladı.
Bu araştırmaları bilimsel olarak desteklemek için yüksek lisans çalışması yaptırarak, Gacerin gübre ve ekim sıklığına olan tepkileri belirlendi. Arazi çalışmalarından elde edilen bilgiler doğrultusunda ulusal ve uluslararası camiada bilimsel toplantılara katılarak gacer hakkında bildiriler sunuldu ve indeksli dergilere giren yayınlar yapıldı.
Bu arada yerelde Develi Belediye Başkanı Mehmet Cabbar tarafından üreticilerin işlerinin kolaylaştırılması için geleneksel yöntemle yapılan temizleme tesisi güçlendirildi. Gacer ekmeğine duyulan ilgiyle Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kent Ekmek fabrikalarında 2020 yılı aralık ayından itibaren Develi Gacer Ekmeği’ni üretmeye başladı.
Oran Kalkınma Ajansı desteği ile yapılan proje ile Develideki başta kadın üreticiler olmak üzere elde edilecek gacer ürünlerinin satışının yapılacağı sataş merkezi kurulum aşamasına geldi.
SONUÇ: Tabi tüm bu güzelliklere sahip ürünün yöremiz adına tescili ile ürün miktarının artırılması önemli hale gelmiştir. Genetiğini değiştirmeden bu haliyle üretiminin devam ettirilmesi ve yüksek miktarda üretilecek ürünlerin kavuzlarından ayıklanması için, yüksek kapasiteye sahip modern tesis kurulması gerekmektedir. Bu tesisle başta temizleme eleme olmak üzere ürün tasnifi (iri, orta ve tam boy gacer tanesi, gacer unu) yapılmasına ve belirli ebatlarda paketlenecek ürünlerin yine yöresel markasıyla pazarlanmasına ve bölgesel kalkınmaya hizmet etmiş olunacak ve ülke genelinde sağlıklı organik gıdaya gönül veren yeşil tüketicilere bu ürünlerden tüketme fırsatı sağlanmış olacaktır
Kayseri Üniversitemizin bilimsel katkıları çok önemli bir gelişme olup Ata tohumunu sahiplenme, yaşatma, gastronomiye katkı ve kayserinin tescilli coğrafi işareti olan ürünler bakımından bu tescil çok önemlidir. Bu tescille koruma altına alınan Gacer buğday türü tarımının yörede yaygınlaştırılmasını beklediklerini kaydetti ve bu buğday türünden elde edilen ürünün sadece ’Develi Gacer Ekmeği’ ile kalmayacağını ve çeşitlendirileceğini belirten Kayseri Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Kurtuluş Karamustafa’ya, Kayseri Büyükşehir Belediye Başkanı Dr. Memduh Büyükkılıç’a, Develi Belediye Başkanı Mehmet Cabbar’a, TRT Kurumuna ve TRT Bölge Müdürü Necmettin Çuhadaroğluna, Anadolu Ajansı, İhlas Haber Ajansı, DHA, TV Kayseri, TV1, Yerel Gazete ve Dergi yöneticilerine bu süreç içerisinde emeği geçen katkısı olan herkese teşekkür ederiz.
Derleyen Nezir Ötegen
YORUMLAR